Yonca Hortumlu Böceği (Hypera postica)

Kısa tarihçesi 

Yonca yaprak yiyicilerinden olan Hypera postica Gyll. ilk defa 1784 de HERBST tarafından Curculio haemorrhoidalis olarak tavsif edilmişti. 1795 de yine aynı şahıs tarafından Curculio variabilis ismi verilmiştir.1810 da GYLLENHAL’de Phytonomus posticus olarak belirlenmiştir. Cenubi Amerika’da 1911 de TİTUS tarafından Phytonomus posticus (Gyllenhal) ve 1931 de ESSIG de Hypera postica (Gyllenhal) olarak kullanmıştır. Senelerden beri Avrupa ilim otoriteleri tarafından Phytonomus variabilis (Herbst) veya Hypera variabilis (Herbst) ismi kullanılmakta idi. Zararlının tür isminin bu kadar çok değişmesine sebep bilhassa muhtelif türlerde değişen renklerden dolayıdır.

Bu türün ilk keşifleri Arjantin, California, Florida, Texas, Japonya, Meksika’da bulunduğu kaydedilmiştir. Türkiye’de: Giresun, Rize ve Ünye’den gelen materyal de tespit edilmiştir.

Nasıl bir böcektir ?

Erginleri 5-6 mm uzunluğunda, kahverengiden griye kadar değişen renklerdedir. Baş uzamış ve petek gözlerden başlayıp hortum şeklini almıştır. Antenler dirsekli ve ucu topuzludur. Kanatlar bitişik dururken bitişme hattında arkaya doğru daralan koyu renkli bir bant görünümü vardır. Yumurta 0.4-0.6 mm boyunda oval biçimindedir. İlk bırakıldıklarında saydam, limon sarısı olan yumurtanın rengi açılmalarına yakın koyulaşır. Larva yeşil renkli ve baş siyahtır. Larva bacaksız olup sırtında uzunlamasına beyaz bir çizgi bulunur. Olgun larva 7-10 mm uzunluğundadır . Pupa serbest pupa biçiminde olup ortalama 5 mm boyundadır ve kokon içinde bulunur.

Kışı ergin dönemde yonca tarlalarında veya kenarlarında bitki artıkları ve bitki kökleri civarında toprak yarık ve çatlakları arasında geçirir. Mart ayının ikinci yarısından itibaren erginler tarlada görülmeye başlar. Bitkilerin yaprak ve sürgünleriyle beslenerek çiftleşip yumurtalarını bitki fenolojisi ile ilgili olarak başlangıçta kuru saplar içine, yeşil gövdelere, yaprak sapının bitki gövdesi ile birleştiği yerlere, yaprak saplarına ve sürgün uçlarına açtıkları delikten içeriye 1-29 adet bırakır. Bir dişi ortalama 1100 yumurta bırakır.

Yumurtalar 2-3 haftada açılır. Larvalar 2-3 gün sap içinde beslendikten sonra yaprak ve tepe tomurcuklarına dağılır. İlk iki larva dönemini tomurcuk içlerinde beslenerek geçirir. Üçüncü ve dördüncü larva dönemlerinde bitki üzerinde açıkta beslenir. Son dönem larvalar toprak yüzeyinde, bitki artıkları, bitki dal ve yaprakları, yabancı otlar üzerinde kokon örerek içinde pupa olur. Tarlada kokon içindeki ilk pupaların görülmesi mayıs ayı ortalarına rastlar. Pupalardan çıkan yeni nesil erginler yaz sıcaklıkları başına kadar beslenir. Daha sonra yazlamaya çekilir. Sonbaharda tekrar hareketlenerek tarlalarda görülür. Havaların soğumaya başlaması ile birlikte kışlamak üzere toprağa girer. Yılda 1 döl verir.

Zararı nasıl olmaktadır ?

Hayvan yemi olarak kullanılan yoncaların yapraklarını yemeleri bakımından çok önemlidir. Erginler yaprağın orta damarı hariç yan damarları, yaprak ayasını ve sürgün  uçlarını yer. Ergin zararı önemli değildir. Larva zararı önemlidir. İlk iki dönem larvalar sürgün uçları ve yaprak koltukları arasında beslenir. Tomurcuk ve sürgün ucunu yediklerinden bitki gelişmesi yavaşlar. Son iki dönem larva yaprakları dıştan kemirerek yer,  sadece orta damar ve yan damarlar kalır. Larva zararı daima bitkinin üst kısmından başlar, aşağıya doğru devam eder. Asıl zarar birinci biçime kadar olan zamandadır. Larva yoğunluğu fazla ise zarar gören yaprakların kuruması sonucu, yonca tarlası boz, gümüşi bir görünüm kazanır. Sulama imkânı kısıtlı ve az biçim yapılan yerlerde ekonomik önemi büyüktür. Artık bu zararlıya yonca yetiştirilen her yerde rastlamak mümkündür.

Konukçuları nedir ?

Yoncadan başka fiğ, tırfıl, burçak ve üçgül bitkilerinde zarar vermektedir.

Doğal Düşmanları nelerdir ?

1) Parazitoitleri: 

Bathyplectes sp. nr. coripa Ths.         (Hym.: Ichneumonidae)

Itoplectis maculator Fab.                     (Hym.: Ichneumonidae)

Necremnus leucarthros Necs.             (Hym.: Eulophidae)

Tetrastichus sp.                                      (Hym.: Eulophidae)

En etkin parazitoiti Bathyplectes sp. türüdür.

2) Larva ve Ergin hastalık etmeni:

Beauveria sp. türüdür. Biyolojik mücadele kullanılabilir.

3) Hiperparazitoitleri:

Pteromalus   sp.,   

Mesochorus   sp.    (Hym.: lchneumonidae),

Habrocytus sp. (Hym.:Pteromalidae)  türleri saptanmıştır.

Kültürel önlemler olarak ne yapılabilir ?

• Yonca kuvvetli ve sık yetiştirilmelidir. Böyle tarlalarda güneş ışıkları toprağa ulaşmadığından yumurta ve larva gelişimi yavaşlamaktadır.
• Sulama, tarla sıcaklığını birkaç gün süre ile azaltmaktadır. Bu nedenle, biçimden bir hafta önceyapılan sulama, larva gelişmesini yavaşlatacak ve pupa olmasını geciktirecektir. Biçimden 7-10 gün sonrasına kadar su vermemek ile de toprak yüzeyine dökülen larvaların doğrudan güneş ışığı etkisinde kalmaları ve büyük oranda ölmeleri sağlanmış
• Yonca hortumlu böceği birinci biçime kadar olan ürüne zarar verir. Bu nedenle biçimi 10-15 gün evvel yapmak etkili bir yöntemdir.
• Biçimi yapılan yoncaların, tarladan hemen kaldırılarak, bir başka yerde kurutulmaya bırakılmasının faydası büyüktür. Böylece, kuruyan yoncaları terk eden larvalar, beslenecek konukçu