Sebzelerde Çökerten hastalığı (Pythium spp.)

Pythium Tohum Çürüklüğü-Çökerten-Kök Çürüklüğü-Yumuşak Çürüklük

Hastalığın Genel Özellikleri

            Fideliklerde görülen ve genel olarak “Çökerten” olarak adlandırılan hastalık dünyanın tüm ülkelerinde yaygındır. Hastalığın esas zararı tohuma ve çıkış öncesi veya çıkış sonrası olmak üzere fideye yöneliktir. Toprak nemi, sıcaklık ve diğer faktörler hastalık şiddetini ve verim kayıplarını etkileyebilir. Çökerten etmenleri yaşlı bitkileri ender olarak öldürebilir, ancak kök ve gövde lezyonlarına, kök çürüklüklerine yol açarak onların gelişmelerini geciktirebilir, verimlerinin önemli miktarda azalmasına yol açabilirler.

Hastalık Belirtileri

            Çökerten etmenlerinin neden olduğu hastalık belirtileri bitkinin yaşına ve gelişme dönemine göre değişir. Duyarlı bitkilerin tohumları bulaşık toprağa ekildiklerinde çimlenirler, yumuşarlar, kahverengileşip büzülürler ve sonunda çürürler. Topraktaki tohumların hastalandığı ancak yer yer çıkış olmasıyla anlaşılır. Zayıf çıkışın nedeni çıkış öncesi çökertendir. Gelişmekte olan genç bitkilerin taze dokuları da bu etmenlerin saldırısına açıktır. Hasta doku hızla genişler ve enfeksiyonunun başlamasından kısa bir süre sonra bitki ölür. Her iki durumda da bitki toprak yüzeyine çıkmayı başaramadığı için bu belirti tipine Çıkış Öncesi Çökerten denir.

            Toprak yüzeyine çıkan fidelerin genellikle kökleri ve bazen toprak çizgisinin hemen altındaki veya üstündeki sap kısımları hastalığa yakalanır. Bu bitkilerin taze dokuları etmen tarafından istila edilir ve bu kısımlar suda haşlanmış görünümü alırlar. Fide sapının hasta kısmı yukarı kısımlara göre daha incedir ve yumuşaktır. Bu nedenle üst kısmı taşıyamaz, fide toprak yüzüne devrilir. Fungus yere devrilmiş fide üzerinde de gelişmeye devam eder ve fide kısa sürede suyunu kaybederek ölür. Bu belirti tablosuna Çıkış Sonrası Çökerten denir.

Etmen: Pythium spp. ( )

Bunun yanısıra; Phytophthora, Rhizoctonia ve Fusarium türleri de çökertenin her iki tipine benzeyen belirtilerin ortaya çıkmasına yol açabilirler.

Taksonomik Özellikleri

Alem   : Chromista

Şube    : Oomycota

Sınıf    : Oomycetes

Takım  : Pythiales

Familya: Pythiaceae

Genus  : Pythium  spp.

            Pythium spp. beyaz, ince, çok dallanan ve hızla büyüyen miselyum oluşturur. Miselyum üzerinde terminal veya interkalar, küresel, ipliksi veya daha değişik biçimlerde sporangium meydana gelir. Sporangia ya direkt olarak çimlenip birkaç çim borusu oluşturur ya da önce kısa bir hif, onun ucunda ise bir kese (vesikül) oluşturur. Enfeksiyonu, sporangium içindeki zoosporlar çimlenerek gerçekleştirir.

            Dokuda bir süre gelişip tipik hastalık belirtileri oluşturan miselyum, zamanı gelince kısa hiflerin ucunda küresel oogoniumu (dişi gamet) ve topuz biçiminde antheridiumu (erkek gamet) oluşturur. Oogonium ile temas eden antheridium bir döllenme tüpü oluşturur ve bu tüp yardımıyla gametler birleşerek zigotu oluştururlar. Zigot kalın bir hücre çeperi ile çevrelenir ve Oosporu oluşturur. Oospor düşük ve yüksek sıcaklıklara, diğer kötü koşullara dayanıklıdır ve böylelikle fungusun yazı veya kışı geçirmesini sağlarlar. Bundan ötürü istirahat sporu adını da alır.

Çökertende hastalık şiddeti ve verim kayıpları aşağıdaki durumlarda artar

• Toprak uzun süre su tutma kapasitesinin en az %50’si oranında nemli kalırsa
• Sıcaklık konukçunun gelişimi için uygun değilse
• Toprakta aşırı azot bulunursa
• Tarlaya arka arkaya aynı kültür bitkisi ekilirse

Mücadele

Kültürel Önlemler

• Toprakta iyi bir drenaj yapılarak fazla su tutması önlemeli, fidelikler su tutmayan, bol güneş alan, kuzeye kapalı yerlere kurulmalıdır.
• Fazla sulamadan kaçınılmalıdır.
• Bitkiler arasında iyi bir havalanma sağlanmalıdır.
• Ekim normuna dikkat edilmeli sık ekimden kaçınılmalıdır.
• Hastalık görülen fide toprağı ertesi yıl temiz toprak ile değiştirilmelidir.
• Hastalıklı fideler hemen ayıklanmalıdır.
• Aşırı azot gübrelemesinden kaçınılmalıdır.
• Ekim tarihi iyi ayarlanmalı,
• Dayanıklı çeşitler kullanılmalı,
• Fidelik toprağı ile camekan arasında yeterli yükseklik bırakılmalı,
• Fidelikler uygun hava koşullarında açılıp, sık sık havalandırılmalıdır.

Kimyasal Savaşım

1. Toprak İlaçlaması: Çeşitli kimyasallar kullanılarak toprak dezenfeksiyonu yapılabilir.
2. Fide İlaçlamaları: Fideler toprak yüzüne çıktıktan sonra ilaçlamalar devam edilir. Fideliklerin ilaçlaması genelde hastalık duruncaya kadar devam edilir. Her ilaçlamadan sonra temiz su ile sulama yapılması önerilir. İlaçlar şaşırtma sırasında can suyu şeklinde de verilebilir.
3. Tohum, yumru, soğan ilaçlamaları: Üretim materyalinin tohum koruyucu etkili maddeye sahip ilaçlardan biriyle ilaçlanması önerilir. Genelde kullanılan doz 200g/100 kg tohum şeklindedir.

*** Kimyasal mücadele için etkili madde ismini burada vermiyorum ihtiyacınız doğrultusunda mail ya da makale altındaki yorum yoluyla öğrenebilirsiniz.

Biyolojik Savaşım

            Tohumun antagonistik fungusların konidiumları ile bulaştırıldıktan sonra ekimi son yıllarda başvurulan bir yöntemdir. Burada kullanılan funguslar; Trichoderma spp., Gliocladium spp, ve Penicillium oxalicus’dur.