Başlıca Lale de görülen fungal hastalıklar aşağıdaki gibidir.
- Botrytis tulipae (Botrytis yanıklığı)
- Fusarium oxysporum sp. tulipae (Fusarium solgunluğu)
- Sclerotium tuliparum,
- Rhizoctonia tuliparum(Lale soğan çürüme hastalığı
- Sclerotium perniciosum(Lale dip çürüklüğü)
- Phytophthora cactorum(Sap çürüklüğü)
- Penicillium corymbiferum(Soğan çürüklüğü)
Botrytis tulipae = Botrytis yanıklığı
Hastalığın belirtisi, yapraklarda ve sürgünlerde bozuk bir renkle başlar. Bu bozuk renk, kahverengi ile gri arasıdır. Bu fungus yüzünden ölen yerlerde hemen gri bir küf tabakası oluşur. Yaprak yüzü yırtılıp parçalanır ve rasgele bir şekilde bükülüp kırılır. Çok ağır durumlarda sürgünler toprak yüzüne eğri büğrü biçimde ve zar zor çıkabilirler. Hafif durumlarda ise sürgünlerdeki bu hastalık ilk yapraklarda belli olur. Oysa gerek çiçek goncası ve gerekse yapraklar esmerleşirler. Hastalıklı yerlerde esmer bir kenar meydana gelir. Islak yerlerde ve çok yağışlı yıllarda bu durum daha çabuk yaygınlık kazanır. Goncalar çürür ve yapraklar bozulur. Böyle durumlarda ana yapraklar da çürür. Ya da çiçek açma zamanı gecikir. Hastalık soğanlara da geçer. Ama bunun zararı pek aşırı olmaz, ancak çok ağır durumlarda soğanın da çürümesine neden olur. Hastalıklı dokular nemli koşullarda fungusun gri renkli misel örtüsü ile kaplanır.
Hastalığın diğer bir belirtisi de ana yapraklarla taç yapraklar da önce camsı ve sonra sayısız, yuvarlak, su damlacıklarına benzeyen lekeler dir. Bu lekeler daha sonra beyazımtırak gri renkte kuruyan nekrotik alanlara dönüşürler.
Hastalık etmeni kışı soğanlarda geçirebilir. Hastalıklı soğanların sürgünlerinde meydana gelen sporlar rüzgar, yağmur ya da yağmurlama sulama şeklinde başka bitkilere bulaşabilir. Aşırı hava nemi, serinlik, nemli ilkbaharlar, soğanların yaralanmaları ve çokça azotlu gübre kullanılması bu hastalık için elverişli ortamı meydana getirmiş olurlar.
Mücadelesi
Kültürel mücadele
- Dayanıklı çeşit kullanmak. Örneğin: Baronne de Tonnay’dır
- Üretim alanında 4-5 yıllık münavebe uygulanmalı, toprak zamanında ve tekniğe uygun işlenmelidir.
- Hasat sırasında soğanların yaralanmamalarına dikkat edilmeli, bulaşık olanlar yakılarak imha edilmelidir.
- Dikimden önce toprağa tek taraflı olarak yalnız azotlu gübre verilmemeli, dekara 35kg Süperfosfat ve 15- 20 kg potasyumlu gübre verilmelidir.
Fusarium Solgunluğu (Fusarium oxysporum f.sp. tulipae)
Açıkta yetiştirilen lâlelerde soğandan çıkan ilk sürgünlerin ucunun beyaz ve pamuk yapısında bir fungusla kaplı olduğu görülür. Hastalık köklerde yeni teşekkül etmiş emici tüyler arasından veya kök boğazından girerek iletim borularına geçer. Onların tıkanmasına ve toksik maddeler salgılamak sureti ile de hastalanmalarına neden olur. Bulaşık bitkilerde sararma, kırmızımsı renk alma veya genel bir solgunluk görülür.
Bitkinin sap ve yeni sürgünlerinde, özellikle toprak içi kısmı ve kök boğazındaki kabuk veya odun dokularında yaralar açar. Yumru ve bitkinin etli dokularında çürümeler olur.
Mücadelesi:
Kültürel mücadele:
- 4-5 senelik uzun münavebe uygulanmalı.
- Yabancı ot mücadelesine ve drenaja önem verilmelidir.
Lale Soğan Çürüme Hastalığı (Sclerotium tuliparum, Rhizoctonia tuliparum)
Lale soğanları ilkbaharda yetişirken, hem kasalardaki üretimde ve hem de açıkta yetişirken az hatalı olarak yetiştirildikleri görülür. İlk lale sürgünü diğerlerine oranla sarımtırak olarak görülür. Ondan sonra çürüme başlar ve büyüme tümü ile durur. Soğanın toprağın altındaki boğaz kısmında yapışık, beyaz ve sık bir pamuk gibi ya da gri bir renk almış olurlar. Bu hastalığa“ lale gri renk çürüklüğü” adı verilir.
Toprak içinde yayılmış olan bu fungus uzantıları, diğer soğanları da bulaştırabilir. Çünkü toprak içinde birkaç yıl kalabilir.
Mücadelesi:
Kültürel mücadele:
- Bulaşık yerlerde uzun yıllar bulaşmanın olacağını düşünerek lale dikiminden kaçınılmalıdır.
- Sık ekim veya dikimden kaçınılmalıdır.
- Hasta bitkilerden tohumluk alınmamalıdır
Kimyasal mücadele:
- Bulaşmada bu gibi topraklarda yetişen soğanlardan başka, buralarda çalışan işçi ve bahçıvanların ayakkabıları da bu fungusu sağlıklı yerlere bulaştırabilir. Bu nedenle Toprak ve kullanılan malzemeler sterilize edilmelidir.
Lale Dip Çürüklüğü (Sclerotium perniciosum)
Hastalık, yapraklarda sararmayla başlar ve yavaş yavaş bitkinin dibindeki soğana yakın bir yerinde çürümeyle daha belirgin bir biçim alır. Bununla birlikte, toprak üzerinde beyaz pamukçuklar şeklinde spor uzantıları görülür. Hastalık kısımlar 1-2 mm büyüklüğünde siyah keseciklerle kaplanır. Genç ve yeni soğanlarda bu hastalık daha çok görülür. Yaşlı lale soğanlarında pek görülmez. Bulaşma her zaman soğanlarla olur. Ayrıca, ufak parsellerde daha çok görülür.
Sap Çürüklüğü (Phytophthora cactorum)
Önce yaprak sapları buruşarak hastalık kendini belli eder. Sonra, kırılma ve çürümeler görülür. Bu durum sık olan saplarda dipten başlayarak gelişir. Çiçekler solar ve ölür. Bu hastalık Amerika’da çok görülmektedir.
Aynı hastalığı yapabilen fungusun bir başka türü de “Phytopthora cryptogeae” dır. Hastalık burada kök çürümesi ile başlar ve soğana kadar geçebilir. Soğandan gelişen ana sürgünde sararma ve bükülme ile belirir. Daha sonra da sap, gonca ve çiçek kuruyarak ölür.
Soğan Çürüklüğü (Penicillium corymbiferum)
Lale soğanı, beyaz bir fungus uzantısı ile örtülüdür. Bunun içinde yer yer yeşil spor kesecikleri bulunur. Soğan kabuklarının sert ve kuru bir kesiti alındığında da sünger gibi bir yapı sahip olduğu görülür. Hastalığa neden olan etmen bu fungus olabileceği gibi başka funguslar da olabilir.
