Türkçe ismi: Elma Dal Kanser Hastalığı
Uluslararası yaygın isimleri:
English: canker of beech , chancre du hêtre , dieback of beech , European canker of apple , eye rot of apple , eye rot of pear , postharvest rot of apple
French: brûlure des pousses du hêtre, chancre des arbres fruitiers à pépins, chancre européen du poirier, chancre européen du pommier
German: Krebs: Apfel, Krebs: Buche, Krebs: Kirsche, Lagerfäule: Apfel, Obstbaumkrebs, Rindenbrand: Obstgehölze
Spanish: cancro del haya, cancro del manzano, cancro del peral, cancro europeo del manzano, cancro europeo del peral
Bilimsel ismi: Neonectria ditissima (Syn: Nectria galligena) , imperfect: Cylindrocarpon heteroneum (Syn: C.mali)
Taksonomisi:
Kingdom: Fungi
Phylum: Ascomycota
Subphylum: Pezizomycotina
Class: Sordariomycetes
Subclass: Hypocreomycetidae
Order: Hypocreales
Family: Nectriaceae
Genus: Neonectria
Species: Neonectria ditissima
Nasıl bir hastalıkdır ?
Ağaçların genç sürgünlerinde başlar. Dolu, böcek yaraları, dökülen yaprakların daldaki izleri hastalığın başlangıç yerleridir. Buralarda başlayan kanserler önce sağlam dokudan güç ayrılır. Fakat kısa bir süre sonra oluşan leke koyulaşarak erguvani kahverengi bir hal alır. Lekelerin büyüklüğü 2–3 mm’den başlayarak 50 mm’ye kadar çıkabilir. Genç kanserler pürüzlü görünüştedir. Daha sonra kabuk çöküntü yapar ve sürgünü saracak şekilde genişler. Çökük lekelerin pürüzlü yüzeyi üzerinde az çok konsantrik kabartılar görülür. İlk yıl bu lekeler bazı gövde ve kabuk hastalıklarıyla karıştırılabilir. Lekeler bir yıllık olunca ortaları kuruyarak dökülür. Neticede odun kısmına kadar ulaşan derin yarıklar oluşur. Bunların bulunduğu yerdeki odun, canlı floem ve korteks hava ile temasa gelerek kurur. Bu sırada lezyonun etrafında hipertrofi ile şişme ve kabarma meydana gelir.
Hipertrofiye neden olan şüphesiz sağlam dokulara doğru ilerleyen fungustur. Bunun etkisiyle kallus gelişerek bir tabaka şeklinde yarayı sarar. Neticede orta kısmı oduna kadar açılmış ve kenarları şişmiş bir ‘‘açık kanser’’ yarası oluşur. Bu yara başlangıçtaki döneminde bir ‘‘kapalı kanser’’yarasından ibarettir. Fungus gelişmesini sürdürebilecek koşulları bulduğu zaman daha çok kapalı kanser yapar. Aynı zamanda fungusun doku içinde hızlı yayılması sonucunda da kapalı kanserler oluşur. Birkaç yıllık kapalı kanserlerde konsantrik halkalar görülür. Bu halkalar kallus halkalarıdır. Yaralar ağaçların genellikle sürgünlerinin birleşme noktalarında dal ayrım yerlerinden görülür ve bu takdirde daha tehlikeli olur.
Nasıl yaşamaktadır ?
Neonectria ditissima – Elma dal kanseri hastalığının yaşam çemberi
Dal kanserini yapan fungus infekte ettiği dallarda yıllarca kalabilir ve yaşamına devam eder. Şayet bir yıllık dalları yakalamışsa bunları kurutur ve kuruluk ‘‘ geriye doğru ölüm ’’ tablosunu gösterir. İnfekte olan dallar kalınsa veya ince olduğu halde kurumamışlarsa, gelecek yıllarda kanser daha fazla olur ve çok belirgin bir hal alır. Misel kabuk içinde sağlam dokuya ilerlerse de bu ilerleyiş çok yavaş olur. Bu bakımdan dal kanserleri lokaldir. Yaralar üzerinde bazı iklim koşullarında peritesler oluşur. Bunlardan doğaya yayılan ascosporlar infeksiyon yapma yeteneğine sahiptir. Ancak perites oluşmayan yerlerde kanserli kabuk üstündeki stroma’da sporodochia meydana gelir. Sporodochia üstünde mikro ve makro konidi oluşur. Mikrokonidi doğada serbest olarak infeksiyon oluşturma yeteneğindedir. Esasen hastalığın önemli yayılış yolu ve epidemilerin meydana çıkışı daha çok bunlara bağlıdır.
Peritesler Ekim ve Kasım aylarında olgunlaşır. Bu tarihten sonra etrafa yayılmaya başlayan ascosporlar yeni infeksiyonlara yol açarlar. Ascospor uçuşu bütün kış mevsimi sürer. İlkbaharda da ascospor uçuşu fazladır. Yaz ve sonbahar başlangıcında azalır. Makrokonidi uçuşu da buna paralel bir yol izler.
Hastalık nasıl bulaşmaktadır ?
İnfeksiyon yaralardan olur. Nectria türleri genellikle saprofit veya zayıflık parazitidir. Ancak bunlar arasında virülensi en yüksek olan Nectria ditissima’ dır.Bu dahi ağaçları yaralardan infekte eder.Yarasız ve kuvvetli bir dalda hastalık yapamaz.Yaralardan başka ağaçların zayıf düşmesi sonucu kurumaya yüz tutmuş, bir dal dahi infeksiyon bakımından elverişli bir pozisyona girmiş sayılır.
İnfeksiyon bakımından elverişli yaralar pek çok dış etkilerle oluşabilir. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz: Sonbaharda yaprakların dökülmesi ile bağlantı noktalarından açılan yaralar, don çatlakları, Venturia ve diğer parazitlerin açtığı yaralar, elma yaprak ve pamuklu bitlerin yaraları, dalların sürtülmesi, kuşların ve böceklerin açtığı yaralar, kırılmalar vb. Hastalığın yayılmasında rüzgârın ve yağmurun önemi büyüktür. Fakat bunlar kadar önemli bir faktör de afitler, karıncalar ve diğer böceklerdir. Bunların çok iyi spor ilettikleri saptanmıştır.
Dal kanserinin ciddi bir problem olduğu yerler sonbahar mevsiminin oldukça ılıman ve sonbaharla ilkbaharın çok yağışlı olduğu bölgelerdir.Böyle iklim koşulları sonbahar sonu ve ilkbahar başı infeksiyonları için gereğince elverişlidir.Bu devrede henüz uyku döneminde bulunan ağaçların dokularında patojen daha iyi tutunur ve ilerleme kaydeder.Hastalık taban arazileri ve killi toprakları yeğler.Ağır topraklar özellikle suya doymuş, azotça zengin, asit karakterli ve diğer besin maddelerince fakir ise hastalığın meydana çıkması yönünde en elverişli koşulları oluştururlar.Yapay ortamlarda yapılan denemede fungusun asitlik bakımdan optimum isteğinin PH 4.2-5.2 olduğu anlaşılmıştır.Taze bir kabuğun özsuyunun PH derecesi ise 4.2- 5.0’ dır.Görülüyor ki kabuk asitlik yönünden fungusun isteğine uygun bulunmaktadır.
Yumuşak çekirdekli ağaçlarda görülen diğer Nectria etmeni Nectria cinnebarina’ dır.Bu etmen daha çok sürgünlerde kurumalara neden olur.Bu etmenin enfeksiyonu sonucu ağaçlarda ölüm daha hızlı olur.Hastalıklı sürgünlerde meydana gelen sporodochialardan dolayı hastalığa ‘‘ Mercan lekesi ’’ adı da verilmektedir.Etmenin imperfect döneminin adı Tubercularia vulgaris’ dir.
Nectria cinnebarina – Hastalğın belirtileri, Konidiler ve askosporların tasviri görülmektedir.
Hastalıkla Mücadele
Hastalığın önemli olmadığı yerlerde özel bir ilaçlama yapmaya gerek yoktur. Hastalığın fazla zarar yaptığı yerlerde kültürel önlemler kanserli dalların yok edilmesi ve özel sonbahar ilaçlamaları önerilir.
Fungus ölü dallar üzerinde bir süre yaşayıp üremeye devam ettiğinden meyve bahçesindeki tüm kesilmiş dallar yok edilmelidir.
Eğer kanserler küçük dallar üzerindeyse bunlar budama zamanı tamamen kesilmelidir.
Gövdedeki ve kalın dallardaki kanserler ayrılarak temizlenmeli, dal sağlam kısma kadar budanmalıdır.
[mk_highlight text=”Budanan yerlere Nebati katran macunu + bakır sülfat (750kg katran + 250 gr toz bakır sülfat ) sürülmelidir. İnfeksiyonların çoğu yaprağın bağlantı noktasında olduğu için yaprak dökümünden ve hasattan sonra %1’lik bordo bulamacı veya %4’lük hazır bakırlı preparatlardan biri püskürtülmelidir. Özellikle birkaç yıl içinde ağaçlara fazla gübre verilmemelidir. Kış donlarına duyarlı çeşitler yetiştirilmekten kaçınılmalıdır.” text_color=”#000000″ bg_color=”#ffbe3d” font_family=”none”]
