Ceviz Antraknoz Hastalığı (Ophiognomonia leptostyla)

Memleketimizde ceviz antraknozu yaygındır. Hastalığa Türkiye’nin her tarafında rastlanmıştır. Hastalığın en tahripkar olduğu yerler Karadeniz sahilleriyle Kafkasya’ya geçit bölgelerimizdir. Yapılan bir araştırmada Artvin ilinde bulunan Murgul bucağında 5830 ceviz ağacında bulaşma oranının % 20-100 ve 5 yıl ortalamasının % 61.4 olduğu tespit edilmiştir. Hastalığı Ophiognomonia leptostyla (Sinonim: Gnomonia leptostyla )  adında fungus yapmaktadır. Konukçu Formu ise: Marsonnina juglandis

Hastalığın belirtileri nasıl olmaktadır ?

Ceviz antraknozunun belirtileri ceviz ağacının yaprakları ve meyveleri üstünde görülür. Belirtileri tipik birer nekrozdur. Yaprakta 3-5 mm çapında siyah lekeler belirir. Lekelerin etrafında kahverengi bir hale bulunur. Bir yaprakçık üzerinde 5 mm çapındaki lekelerden ortalama olarak beşer tane bulunur. Bazen yan yana bulunan lekeler birleşir, daha büyük bir leke halinde görülür. Kurak yerlerde ve yaz mevsiminde lekenin bulunduğu yaprak kenarlarından başlayarak kurur. Kuruyan kısımların üstünde Temmuz ayından itibaren stroma yatakları içinde konidiler teşekkül eder ve stroma yatakları konsantrik dairelerin çemberinde noktalar halinde görülür.

Meyvelerdeki belirtilerde tipik birer nekrozdur. İçeri çökük, esmer antraknoz lekeleri bazen meyve kabuğunun yarısını kaplayabilir. Meyveler daha küçük yaştayken hastalanabilir ve hastalık şiddetli olursa dökülebilir.

Hastalıklı ağaçlar uzaktan dikkati çeker. Mütehassıs hastalığı uzaktan teşhis edilebilir. Böyle ağaçlar yaz ortasında kavruk bir manzara arz eder. Yapraklar sararmış, kıvrılmış ve azalmıştır. Sürgünler kısalmış, meyveler küçülmüştür.

Ağaçta bir neşesizlik hali, rutubetli yerlerde dallar üstünde yoğunlaşır. Bu tablo inkisaftan kalma ve gerilemenin manzarasıdır. Yakından inceleme yapıldığı zaman lekeler kolayca görülür.

Antraknoz ceviz ağaçlarını hemen kurutmaz. Hatta hiç kurutmaz diyebiliriz. Çünkü her şeye rağmen bir kısım yapraklar vazife görür, ağaç cılız sürgünler verir, bu sürgünlerde zayıf tomurcuk teşekkül eder ve bu yıllarca sürüp gider. Bazen ağaçların büyük ölçüde yapraksız kaldığı görülür. Fakat iklimin rutubetli oluşu sayesinde ağaçlar kurumaktan kurtulur. Kurak yerlerdeyse esasen hastalık şiddetli seyretmez.

Hastalığın yaşamı nasıl olmaktadır ?

Hastalık etmeni fungus yere düşen yapraklar üstünde saprofit yaşayışa devam ederek kışı geçirir. Perithecia yere düşen hastalıklı yaprak ve meyve kabukları üstünde Ekim sonundan Aralık ayı başına kadar teşekkül etmektedir. Olgun peritheciumlardan spor uçuşu 8-45 gün (1-6 hafta) sürmektedir. Ankara ilinde ilk ascospore uçuşları Nisan ayında başlamaktadır. Buna göre perithecium olgunlaşması Türkiye şartlarında ilkbahara doğru kaymaktadır.

Ceviz ağaçlarında ilk hastalık belirtileri Çoruh vadisinde Haziran başında görülmektedir. Buna göre inkübasyon süresi takriben 1 ay devam etmektedir. Hastalık Ankara çevresinde de aynı zamanda görülmekte, halbuki azami spor uçuşu, Çoruh’ dakine nazaran daha geç başlamaktadır. Buna göre Ankara’da inkübasyon süresi bir aydan kısa olmaktadır. Yapılan bir araştırmada inkübasyon süresi sıcaklığa bağlı olarak değişir.

Primer enfeksiyonlar ascospore uçuşuna bağlıdır. İlkbahar yağışları ve rutubetli havalar bu olayı, hiç şüphe yok ki her yıl hazırlar. O halde ilkbaharda ceviz ağaçları ascospore hücumuna maruz kalırlar. Bunun sonucu olarak da primer enfeksiyon mutlaka vuku bulur. Hastalığın salgın hale geçmesi, özel surette Nisan yağmurlarıyla ilgilidir. Bazı yazarlar yaz mevsimindeki enfeksiyonların konidia ile olduğunu bildirirler.

Bizim memleketimizde konidia enfeksiyonları önemli görülmemektedir. İç Anadolu’da konidia teşekkül ediyorsa da mevsimin yaz ortalarına rastlaması sebebiyle, kuraklıktan enfeksiyon vuku bulmamaktadır. Onun için konidia devresi enfeksiyonları Türkiye için önemli değildir.

Hastalıkla nasıl mücadele edebiliriz ?

Hastalık etmeni yere düşen yapraklarda saprofit yaşayışına devam ederek, ilkbaharda primer enfeksiyonlar yapar. Onun için mücadele bakımından yere dökülen yaprakların önemi çok büyüktür. Bu yapraklara kışın karsız bir havada % 1-2 DNOC püskürtülmekle primer enfeksiyonların azaltılmasına muvaffak (başarılı) olunmuştur. Sonbaharda % 2-3’lük bordo bulamacı püskürtmek suretiyle yapraklarda perithecium teşkiline engel olunarak primer enfeksiyonlar azaltılabilir. Yapraklara ilaç atma imkanı olmayan yerlerde, sonbaharda dökülen yapraklar tırmık veya süpürge ile toplanmalı ve imha edilmelidir. Esasen bahçe temizliği olarak, sonbaharda yere dökülen yaprakları toplamak veya ilaçlamak kaçınılmaz bir tedbir olmalıdır.

Ayrıca ağaçların bir fungusitle ilaçlanması çok başarılı sonuç vermektedir. Bu maksatla ilk ilaçlama, ascospore uçuşunun en fazla olduğu Nisan ayında yapılmalıdır. Başka bir deyişle yapraklar yarı büyüklüğü aldığı zaman ilk ilaç püskürtülmelidir. Yapraklar normal büyüklüğe ulaşınca ikinci ilaçlamanın zamanıdır ve iki ilaçlama yeterlidir. Fungusitlerden bordo bulamacı kullanıldığı gibi dithiocarbamatlı olanlar da iyi sonuç verirler. Ceviz ağaçları arasında hastalığa dayanıklı olanlar vardır. Ülkemizde ceviz antraknozuna karşı ruhsat almış tek preparat Maneb %80 WP 100 litre suya 300 g dozunda uygulanır.

Bu hastalığa karşı tek mücadele sistemi budur (şimdilik). Organik ceviz yetiştiriciliği altında en fazla organik tarıma uygun bakır ilaçlama yapılabilir. Ancak oda çok etkili olmamaktadır.