RICKETTSIA BENZERİ ORGANİZMALARIN (RLO) NEDEN OLDUĞU BİTKİ HASTALIKLARI
Bitkilerde görülen RLO’ların bazıları ksilem, bazıları ise floem iletim demetlerine yerleşmişlerdir. Örneğin, Asmada Pierce Hastalığı, Badem Yaprak Yanıklığı, Erik Yaprak Yanıklığı, Şeftali Cüceliği, Şeker Kamışı Cüceliği ve Yonca Cücelik Hastalığı ksilem demetlerinde bulunurlar. Halbuki Üçgül Lobut Yapraklılık Hastalığı, Turunçgil Yeşillenmesi Hastalığı ve diğer RLO’lar floem iletim demetlerine sınırlıdırlar. İlerde RLO’ların neden olduğu yeni hastalıkların ortaya çıkması da beklenmektedir.
Asmada Pierce Hastalığı (Yonca Cücelik Hastalığı)
Hastalık ilk kez 1973 yılında Kuzey Amerika’da Newton B. Pierce isimli araştırıcı tarafından bağlarda saptanmış ve “California Bağ Hastalığı” ismiyle riketsiye benzeri bir organizma olarak adlandırılmıştır. Şu an kullanılan “Pierce’s Diseases” ismini bu araştırıcıdan almıştır. Daha sonra bu hastalık etmeninin Pierce’s Diseases ve Phony Peach hastalıklarına neden olan ksilemde bulunan bir virüs olduğu düşünülmüştür. 1978 yılında besi yerinde gelişerek ksilemde bulunan bir bakteri olduğu belirlenmiştir. Bir çok meyve ağacında ölümcül hastalıklara neden olan Pierce’s hastalığı Xylella fastidiosa adlı bakteriyel neden olmaktadır.
Asmada Pierce Hastalığı ve Yonca Cücelik Hastalığının, hatta diğer ksilem RLO’larının serolojik olarak aynı organizmalar olduğu belirtilmektedir. Bu hastalık ABD’de yaygındır ve orada bağları öldürerek geniş alanlarda bağcılığı tehdit etmektedir. Bazı alanlarda bu hastalık her yıl görülmektedir ve hiç üzüm alınamamaktadır. Bazı alanlarda ise bu hastalık sık olmayan epidemiler oluşturmaktadır. Yonca bitkileri cüce kalmakta ve enfeksiyondan 6-8 hafta sonra ölmektedir. Pek çok diğer tek yıllık ve çok yıllık bitki çeşidi (28 familyada), otlar, tek yıllık yabancı otlar ve ağaçlar bu hastalıktan etkilenir.
Enfeksiyonlu asmalar birkaç ay içinde ölebilir veya enfeksiyonun yerleşiminden sanra birkaç yıl yaşayabilir. Bazı varyeteler diğerlerinden daha uzun süre dayanırlar, yaşlı bitkiler gençlerden daha uzun süre enfeksiyonlara karşı canlılığını sürdürürler ve sağuk bölgelerdeki asmalar sıcak yerlerdekinden daha fazla dayanırlar.
Etmeni:
Xylella fastidiosa, Ksilem demetlerinde bulunan bir RLO’dur. Patojen 0.4-0.5 x 1.0-3.2 mikrometre ölçülerindedir ve tipik RLO’ların kesikli hücre duvarı içerirler. Bu patojen asmanın ksilem demetlerinde çok sayıda bulunur ve son zamanlarda besi ortamlarında kültüre alınmıştır.
Belirtileri:
Asmalarda belirtiler önce ani kuruma şeklinde görülür. Örneğin, yaprak hala yeşil iken kenarlarının bir kısmı veya tümü haşlanır. Haşlanmış alanlar yaprak merkezine doğru ilerler ve daha sonra kahverengine döner. Mevsim sonunda, etkilenen yapraklar genellikle düşerler ancak yaprak sapları dallara bağlı olarak kalır. Yaprak belirtileri olan asmalardaki üzüm salkımlarında gelişme durur, solar ve kururlar. Efeksiyonlu sürgünler düzensiz olgunlaşarak olgun almayan ve yeşil olarak kalan öz arasında kahverengi kabuk lekelerine neden olurlar. Bunu izleyen mevsimlerde, enfeksiyonlu bitkiler geç ilkbahar gelişmesi gösterirler, sürgünler kısa kalır ve ilk yapraklarda yeşilimsi yaprak bantlaşması olur fakat mevsim sonuna doğru yapraklar ve meyve ilk mevsimdeki gibi benzer belirtileri gösterir. Uç kısımların çökmesini kök sisteminin ölmesi izler. Etkilenen asmaların hepsinin o mevsimki odun kısmının uzunlamasına ve enine kesitlerinin içinde hemen, görülen sarı-kahve çizgiler içerir. Aynı odunda, iletim demetleri ve diğer tip hücrelerde zamk oluşur ve her büyüklükte iletim demetlerinde tylose oluşur. Hem zamk hem de tylose oluşumu hasta bitkilerde pek çok harici belirtiye neden olacak derecede iletim demeti tıkanıklığına neden olurlar.
Yoncada, enfeksiyonlu bitkiler canlılıklarını geçici olarak kaybederler. Her biçimden sonra onlar çok az iyileşme gösterir, çok sayıda dönük gövde ve küçük koyu yeşil yaprak oluştururlar. Enfeksiyondan 6-8 hafta sonra bitkiler ölürler. Taç ve kökün odun kısımları içte, iletim demetlerinde zamk benzeri materyallerin birikimi nedeniyle kahverengi-sarı bir renk değişimi gösterir.
Bu patojen, aşıyla ve pek çok Cüce ağustosböceği ile taşınmaktadır. En yaygın vektörleri Carneocephala ve Draeculacephala türleridir. Vektör patojeni hasta konukçuda 12 saat beslendikten sonra alır ve onu sağlam konukçulara hayatı boyunca taşımayı sürdürür. Bu patojenin bitkideki varlığı hastalık belirtileriyle, varsa indikatör bitkilere böcek vektör veya aşı ile nakledilmesiyle teşhis edilir. İndikatör bitki olarak asma çeşitleri içerisinde en sık kullanılanları Carignane, Emperor ve Palomino’dur.
Mücadelesi:
Asma Cücelik Hastalığı ve Yonca cüceliği’nin tarlada pratik bir mücadelesi yoktur. Böcek vektörle mücadele ve hasta bitkilerin yakılması etkili olmamıştır. Tüm ticari üzüm çeşitleri hastalığa hassastır fakat bazı üzüm ve yonca çeşitleri biraz dayanıklılık içermektedirler. Haftada bir veya iki haftada bir enfeksiyonlu bitkilerin kök çevresine 150 – 100 ppm tetracycline solusyonunun uygulanması bitkilerin çoğunda bir veya iki yıl simptom gelişmesini önlemiştir, fakat bu gibi ilaçlamalar ticari amaca uygun değildir. Bitkiler tek tek, tüm bitkiyi 45°C’deki suya 3 saat, 50 °C’de 20 d. veya 55°C’de 10 d. batırılarak patojenden arındırılabilir. Böyle uygulamalarda yetiştiriciye pek yararlı değildir. En iyisi patojenin doğal olarak bulunmadığı yerlerde bitki yetiştirmektir.
Avrupa (Vitis vinifera), Amerika (V. labrusca) ve Amerikan – Fransız hibrit tipi üzüm çeşitleri hastalık etmenine karşı duyarlıdır. Sofralık üzüm çeşitleri için hastalığa karşı Tampa, Dog Ridge, Lake Emerald veya Blue Lake gibi anaçların dayanıklı olduğu bildirilmiştir.
[flickr_set id="72157650369667901"]
