Armutta Memeli Pas Hastalığı (Gymnosporangium sabinae)

Türkçe ismi: Armutta Memeli Pas Hastalığı

Uluslararası yaygın isimleri: 

English: rust of juniper, trellis rust of pear
French: rouille européenne du poirier, rouille grillagée du poirier
German: Birnengitterrost, Gitterrost: Birne, Rost: Sadebaum
Spanish: roya del peral

Bilimsel ismi: Gymnosporangium sabinae, Syn: Gymnosporangium fuscum

Meyvelerde diğer memeli pas hastalık etmenleri:

Gymnosporangium confusum                          Armut memeli pası

Gymnosporangium clavipes                             Ayvada memeli pas

Gymnosporangium juniperi-virgihianae      Elmada memeli pas

Gymnosporangium globosum                          Alıçta memeli pas

Taksonomisi

Kingdom: Fungi
     Phylum: Basidiomycota
          Class: Pucciniomycotina
               Subclass: Pucciniomycetes
                    Order: Pucciniales
                         Family: Pucciniaceae
                              Genus: Gymnosporangium
                                   Species: Gymnosporangium sabinae

Nasıl bir Hastalıktır ?

Ardıçlarda basidiumlarda meydana gelen basidiosporlar ilkbaharda teşekkül eder etmez hemen havaya karışırlar ve armut ağaçlarının azami çiçekte ve yapraklarının da normal büyüklüğünü almak üzere olduğu zamanlarda ilk infeksiyonlarını yaparlar. Ancak bu organlar genç ve henüz kutikulaları kalınlaşmamış iken infeksiyonlara daha çok duyarlı olmaktadırlar. İlk infeksiyondan 22-29 gün sonra armut yapraklarının üst yüzünde sarımsı kahverenkli spermagonium (pycnid) denilen kabarcıklar meydana gelir.

Olgunlaşan spermagoniumun tepe kısmında bulunan ağzı açılır ve binlerce spermatia (pikniospor) ile birlikte çıkan yapışkan tatlı portakal renginde koyu ve spermagonium nektarı denilen bir sıvı lekenin etrafına yayılır. Spermagonium da döllenmeden, sonra oluşan diploid misel yaprağın alt yüzüne doğru ilerler ve haustoriumlarını hücre içine sokar. Buradaki hücreleri stimule ederek onların anormal derecede büyüyüp çoğalmalarını sağlar ve böylece infeksiyondan 78-95 gün sonra (8-31 Temmuz) aecium tümörünü oluşturur. Tümör geliştikçe yaprağın altından dışarıya doğru büyür ve meme gibi bir çıkıntı oluşturur. Bu devre fungusun aecium devresidir.

Aecium içindeki aeciosporlar kesenin çatlamasıyla (11 Eylül – 12 Ekim) havaya karışırlar. Aeciosporlarla inokule edilen ardıç dalında bir yıl sonra (Eylül-Ekim) hypertrophy meydana gelir. Bu şişkinlikler iğ şeklindeki tümörlerdir. Hyperthrophy halindeki ardıç dalının kabuğu ilkbahara doğru yer yer kabarır. Fungus her kabarıklığın altında bir stroma oluşturur. Daha sonra bu stromalar büyümeleri nedeniyle alt taraftan yaptıkları basınç sonucu kabuğu çatlatırlar. Buralarda koyu kahverenginde teliumlar meydana gelir.

Teliumlar içinde binlerce basidium oluşur. Basidiumda bölmeler oluştuktan sonra her bölme odacığının kenarı kabarır ve kısa bir zamanda (2-5 dakika) bu kabarıklık adeta bir balon gibi büyüyerek yerinden kopar. Bu basidiospor’dur. Böylece bir ardıç gali milyonlarca basidiospor meydana getirmektedir. Bu pas etkeni heteroiktir (konukçu değiştirir). Pycnidium (spermagonium) ve aecidium dönemi armut ve ahlât üstünde geçer. Uredia safhası bilinmemektedir. Telia dönemi ardıç dallarında geçer. Bu fungusa konukçuluk eden ardıç (Juniperus spp.) türleridir. Bununla beraber ardıç türlerinden hepsini her yerde hastalığa yakalanmış olarak görmek olası değildir. Çünkü fungusun değişik ırkları, farklı ardıç türlerini yakalamaktadır.

 Kültürel Önlemler:

Armut bahçelerinin ekonomik önem gösterdiği bölgelerin yanında ve hatta bu bahçelerden 1000 metre mesafeye kadar küçük gruplar halinde veya tek tük şekilde bulunan ardıçlar imha edilmelidir. Ardıçların yapraklarının diken gibi batması ve yine çok sık olan dal ve yaprakları arasında bulaşık dalların seçilip temizlenmesi nedeniyle bunları budamak imkânsızdır. Ancak ağaç ortadan kaldırılmalıdır, ardıç ağaçlarının çok olduğu yerde armut bahçesi kurulmamalıdır.

Ardıç ağaçları çıkan bir kanunla koruma altına alınmıştır. Ardıç ağaçlarını kesmek kanunen yasaktır.

Kimyasal Mücadele:

Eğer kara leke hastalığına karşı kimyasal mücadele yapılıyorsa memeli pas için ayrı bir mücadeleye gerek yoktur. Doğu Anadolu’da infeksiyon periyodu Nisan ortasından Mayıs sonlarına kadar olmak üzere kırk gün devam etmektedir. Ancak Akdeniz Bölgesi’nde ilk infeksiyonlar Nisan ayı başlarından itibaren başlamaktadır. Bu periyotta 13’er gün ara ile ağaçlar 3-4 defa ilaçlanmalıdır. Kırk günlük periyodun yağmurlu geçmesi halinde ilaçlamalar haftada bir olmak üzere tekrarlanır.

İlaçlama zamanları:

1. İlaçlama; çiçek tomurcukları patlamak üzereyken (%1’lik Bordo Bulamacı veya %0.4’lük hazır bakırlı ilaç)
2. İlaçlama; pembe çiçek tomurcuğu devresinde
3. İlaçlama; çiçek taç yaprakları % 80-90 döküldüğünde

Diğer ilaçlamalar üçüncüden havalar yağışlı giderse bir hafta, normal giderse 12-13 günde bir.

İkinci ve müteakip ilaçlamalarda: %1’lik Bordo Bulamacı veya %0.4’lük hazır bakırlı ilaçlardan birisi veya organik fungusitler prospektüs dozunda.